เที่ยวงาน ประเพณีตานก๋วยสลาก (สลากภัต) ที่เชียงราย

ประเพณีตานก๋วยสลาก เป็นประเพณีที่มีมาตั้งแต่ครั้งพุทธกาลได้มีการปฏิบัติสืบต่อกันมาจนถึงรุ่นคุณปู่-ย่า/ตา-ยาย/พ่อ-แม่ และลูกหลานในปัจจุบัน เรื่องมีอยู่ว่ามีนางยักษิณีตนหนึ่งมักจะเบียดเบียน ผู้คนอยู่เสมอครั้นได้ฟังธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าแล้ว นางก็บังเกิดความเลื่อมใสศรัทธานิสัยใจคอที่โหดร้ายก็กลับเป็นผู้เอื้ออารีแก่คนทั่วไปจนผู้คนต่างพากันซาบซึ้งในมิตรไมตรีของนางยักษิณีตนนั้น ถึงกับนำสิ่งของมาแบ่งปันให้แต่เนื่องจากสิ่งของที่ได้รับมีจำนวนมาก นางยักษิณีจึงนำสิ่งของเหล่านั้นมาทำเป็นสลากภัต แล้วให้พระสงฆ์/สามเณร จับสลากด้วยหลักอุปโลกนกรรม คือสิ่งของที่ถวาย มีทั้งของของมีราคามากและมีราคาน้อยแตกต่างกันไป

ตามแต่โชคของผู้ได้รับ การถวายแบบจับสลากของนางยักษิณีจึงนับเป็นครั้งแรกของประเพณีทำบุญสลากภัตในพุทธศาสนา [ตานก๋วยสลาก/ตานสลาก/ กิ๋นข้าวสลาก/กิ๋นก๋วยสลากหรือกิ๋นสลาก] ล้วนแล้วแต่เป็นภาษาของชาวถิ่นล้านนาที่มักมีการเรียกขานแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น แต่ความหมายนั้นเหมือนกันโดยหลักการอาจจะแตกต่างกันไปบ้างในเรื่องของรายละเอียดถ้าเป็นภาษาไทยกลางเรียกว่า “สลากภัต” ประเพณี “ตานก๋วยสลาก” หรือ “สลากภัต” ของชาวล้านนานิยมปฏิบัติกันตั้งแต่เดือน ๑๒ เหนือถึงเดือนยี่เหนือหรือตั้งแต่เดือนกันยายนถึงเดือนตุลาคมของทุกปี สาเหตุที่ถือปฏิบัติกันเช่นนี้ก็เพราะว่า เป็นช่วงที่ชาวบ้านได้ทำนากันเสร็จแล้ว หยุดพักผ่อน พระสงฆ์ก็จำพรรษาอยู่วัดไม่ได้ไปไหนและบวกกับในช่วงเวลานี้ก็มีผลไม้สุก เช่น ลำไย มะไฟ สมโอ เป็นต้นเมื่อต้นข้าวในนาเริ่มเขียวขจีชาวนาที่มีฐานะไม่ค่อยดีการดำรงชีวิต ก็เริ่มขัดสนเมื่อข้าวในยุ้งก็หมดก่อนฤดูกาล เก็บเกี่ยวจะมาถึง ดังนั้นการตานก๋วยสลากในช่วงนี้จึงเท่ากับว่าได้สงเคราะห์คนยากคนจนเป็นสังฆทานได้กุศลแรง

ก่อนจะถึงวันตานก๋วยสลาก 1 วันเขาเรียก “วันดา” หรือ “วันสุกดิบ”วันนี้จะเป็นวันที่ชาวบ้านได้จัดเตรียมข้าวของ ไม่ว่าจะเป็นของกินหรือของใช้ต่างๆ สำหรับที่จะนำมาจัดดาใส่ก๋วยสลากและวันนี้มักจะมีญาติสนิทมิตรสหาย ที่อยู่ต่างบ้านมาร่วมจัดดาสลากด้วย ซึ่งถือเป็นประเพณีที่จะได้ทำบุญร่วมกันผู้ชายจะเป็นคนสานก๋วยสลาก (ตะกร้า) สำหรับที่จะบรรจุใส่ของกินของใช้ต่างๆก๋วยจะกรุด้วยใบตอง/หรือตองจี๋กุ๊กเมื่อรวบปากก๋วยมัดเสร็จเรียบร้อยแล้ว ก็จะมีไม้ไผ่เหลาเป็นก้านเล็กๆ สำหรับเสียบสตางค์/กล่องไม้ขีดไฟ/บุหรี่ เพื่อทำเป็นยอดก๋วยสลากจะมากน้อยบ้าง ตามแก่กำลังศรัทธาและฐานะ

(ขอบคุณข้อมูลจาก  www.med.cmu.ac.th/secret/admin/web/custom5_8.html)

ภาพวีดีโอ งานแสดงส่วนหนึ่งของผู้ที่มาร่วมงานประเพณีต๋านก๋วยสลาก จัดขึ้นเมื่อวันที่ 24 ตุลาคม 2551 ณ วัดป่าบงบ้านถ้ำ อ.แม่จัน จ.เชียงราย เป็นการแสดงชุด “อีก้อดิสโก้” หลายๆ เมื่อวัยเด็ก คงจะเคยได้เห็น ได้ยินกันมาบ้าง แต่ก่อนจะเป็นผู้ใหญ่ วัยรุ่นสาวๆ มาเต้นมากกว่า ซึ่งจำได้ว่า เมื่อตอนเด็กๆ ในหมู่บ้าน จะมีงานประเพณี ตานก๋วยสลาก หรือสลากภัต นี่บ่อยมาก และที่วัดก็จะมีงาน มีการแสดงของหมู่บ้านต่างๆ มาร่วมงานด้วย แต่ละหมู่บ้านก็จะส่งกลุ่มสตรี กลุ่มเยาวชน กลุ่มเด็ก ฯลฯ มาแสดงกัน ..

httpv://www.youtube.com/watch?v=YrRDjNMpluA

ปัจจุบันการหาจะดูการแสดงแบบนี้ ช่างยากเหลือเกิน ด้วยสมัยรูปแบบการเดินชีวิตเปลี่ยนแปลงไปยากมาก จึงทำให้งานแสดงหรือแม้แต่ประเพณีต่างๆ ได้หายไป แล้วจะมีอะไรเหลือให้เยาชนรุ่นหลังเราได้ศึกษา ได้รับรู้ รับฟัง บ้าง??